بررسی اثرات خشکسالی و برداشت بر منابع آب زیرزمینی دشت تربت جام - فریمان

چکیده با توجه به اهمیت آبخوان دشت تربت جام – فریمان، واقع در شرق استان خراسان رضوی در این تحقیق به بررسی تأثیرات خشکسالی بر کمیت و کیفیت منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت پرداخته شده است. جهت دستیابی به این هدف، ابتدا با بکارگیری شاخص spi و پارامترهای منتج شده از آن خشکسالی در ایستگاه های هواشناسی منتخب در طول دوره 1389-1356 بررسی و سپس تأثیر خشکسالی بر منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت مورد مطالعه قرار گرفته است. به منظور بررسی میزان تأثیرپذیری کمی و کیفی آب های سطحی و زیرزمینی از خشکسالی، ابتدا ضرایب همبستگی بین شاخص sdi، مقادیر ec (آب های سطحی) و نیز نوسانات سطح آب، شاخص gri و ec (آب های زیرزمینی) با شاخص spi در مقیاس های زمانی مختلف، با اعمال و بدون اعمال تاخیر زمانی محاسبه گردیده است. با توجه به نتایج حا صل در بخش منابع آب سطحی بین شاخص sdi با spi48بدون تاخیر زمانی و در بخش منابع آب زیرزمینی بین نوسانات سطح آب و شاخص gri با spi48 و با اعمال تاخیر زمانی 6 ماهه بیشترین مقدار ضریب همبستگی وجود دارد. همچنین بین ec آب سطحی با spi در بازه زمانی سالانه، بدون اعمال و گاهی با تاخیر یک ساله و در بین ec آب زیرزمینی با spi9 و با اعمال تاخیر زمانی 4 ماهه بیشترین میزان همبستگی وجود دارد، که تأثیرپذیری کمی و کیفی آب سطحی با فاصله زمانی کوتاه مدت و آب زیرزمینی با تاخیر زمانی طولانی تر از شاخص خشکسالی هواشناسی را در این دشت نشان می-دهد. رابطه رگرسیونی بین شاخص sdi و مقادیر ec با spi برای تمامی ایستگاه های هیدرومتری نشان می دهد که تنها در ایستگاه غارشیشه رابطه معنی داری وجود ندارد. همچنین روابط رگرسیونی بین شاخص gri و نوسانات سطح آب با spi نشان می دهد که به ترتیب 31% و 8/16% از شاخص spi48 تأثیر می پذیرند و درصد باقیمانده آن ها توسط سایر عوامل تبیین می-گردد. روابط رگرسیونی خطی چندگانه بین مقادیر ec با gri و spi نیز بیانگر این مطلب است که تقریبا حدود 95% از مقادیر ec توسط griتبیین می شود. با توجه به وجود دوره های نرمال و ترسالی در بازه زمانی 1387-1376، همچنان سطح آب زیرزمینی سیر نزولی دارد که بیانگر اثرات بیشتر برداشت نسبت به خشکسالی است.